Av. Banu KÖK DUMAN tarafından gönderildi.
Arama, konut ya da konutun eklentisinde, işyerinde, kişinin üzerinde, eşyalarında, kişiye ait başka yerlerde, suçluların yakalanması ve suça ilişkin delillerin ele geçirilmesi amacıyla başvurulan bir önlemdir. Kişilerin özel hayatlarının gizliliğine dokunulamayacağı Anayasa md.20 ile güvence altına alınmıştır ancak soruşturma ve kovuşturma halleri bu durumun istisnasıdır.
Kanuni Düzenleme ve Emsal Karar
Arama kararına ilişkin düzenleme Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 116 ila 120’nci maddeleri arasında yapılmıştır.
Yargıtay’ın arama kararlarına ilişkin birçok yerleşik kararı bulunmakla birlikte kanuna aykırı delillerin dikkate alınamayacağı yerleşik görüştür.
Şüphe ve Makul Şüphe
Arama yapılabilmesi için şüpheli veya sanığın yakalanabileceği ya da suç kanıtlarının elde edilebileceği hususunda makul derecede şüphenin bulunması gerekir. Şüphe, şikâyeti destekleyen emarelerin varlığıyla makul dereceye erişir.
Şüpheli ve sanık dışındaki diğer kişiler, şüpheli ve sanık dışındaki kişilerdir. Bu şahıslar sanık veya şüpheliyi tanımıyor olabilirler. Bu kişilerin aranabilmesi için aramayı haklı kılacak olayların bulunması gerekmektedir.
Gece Vakti Arama Yapılması
Kanunen konut, işyeri veya diğer kapalı yerlerde gündüz vakti arama yapılması esastır. Ancak suçüstü veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ya da kaçan gözaltılı, tutuklu veya hükümlünün yakalanabilmesi için arama yapılması bu durumun istisnasını oluşturmaktadır.
Arama Kararı
Arama kararının hakim tarafından verilmesi gerekmektedir. Ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, C. Savcısının yazılı emri üzerine kolluk kuvvetlerince arama yapılabilir. C. Savcısına ulaşılamayan hallerde ise kolluk amirinin yazılı yetkisi ile arama yapılabilir. Kolluk amirinin yazılı emriyle arama yapılması halinde aramanın sonuçları derhal C. Başsavcısına bildirilir. Konut, işyeri ve kamuya açık olmayan kapalı alanlarda kolluk amirinin arama emri verme yetkisi bulunmamaktadır.
C. Savcısı hazır olmaksızın konut, işyeri ve kamuya açık olmayan kapalı alanlarda arama yapılabilmesi için bulunulan yerin ihtiyar heyetinden veya komşulardan iki kişi bulundurulur.
Askeri mahallerde arama, C. Savcısının nezaretinde, askeri makamların katılımıyla ve kolluk kuvvetleri tarafından yerine getirilir.
Arama Esnasında Hazır Bulunabilecek Kişiler
Arama yapılacağı esnada, aranacak yer sahibi, eşyanın zilyedi hazır bulunabilir. Hazır bulunmazsa temsilcisi, ayırt etme gücüne sahip hısmı, birlikte oturmakta olduğu kişi veya komşusu hazır olabilir.
Suç ile ilgisi olmayan kişilerin nezdinde arama yapılmadan önce zilyede, zilyedin bulunamaması halinde yerine çağrılacak kişiye aramanın amacı bildirilir.
Sonuç
Yargıtay 7. Ceza Dairesi’nin 2021/24049 E. ve 2022/2301 K. sayılı kararı: ‘’Cumhuriyet Savcısı tarafından gecikmesinde sakınca bulunduğundan bahisle verilmiş yazılı bir arama izni bulunmasına rağmen arama kararında gecikmesinde sakınca bulunan halin gerekçesinin belirtilmediği, yine dosya içerisinde bulunan 22/09/2016 tarihli olay ve arama tutanağının tarih ve saati incelendiğinde aramanın hafta içi mesai saatleri içerisinde yapılmış olması nedeniyle arama kararının savcılık tarafından verilemeyeceği, buna göre yapılan aramanın usul ve yasaya aykırı olduğu, usulsüz arama sonucu kanuna aykırı olarak elde edilen delil (eşya) dışında sanıkların mahkumiyetini gerektirecek başka bir delil de elde edilemediği ve ikrarları da bulunmayan sanıkların bu gerekçeyle beraatlerine karar verilmesi gerekir.’’
Aramanın ne şekilde yapılacağına ilişkin usul yukarıda detaylı olarak izah edilmiştir. CMK’nın ilgili maddeleri ve Yargıtay’ın alıntı yapılan kararına binaen, usule aykırı olarak yapılacak olan aramalarda elde edilecek olan deliller kanuna aykırı delil olarak nitelendirilir. Kanuna aykırı deliller üzerinden sanık veya sanıklar hakkında karar verilmesi hukuka aykırıdır.